Wat is angst en hoe kan je ademhaling helpen het te overwinnen?

Angst treft velen van ons. Een angststoornis is de meest voorkomende mentale uitdaging, naar schatting krijgt 31% van alle volwassenen er op enig moment in hun leven mee te maken*.

Wat is angst precies en waar komt het vandaan? Hoe kan je ademhaling je helpen om grip te krijgen op gevoelens van angst? Een gesprek met moonbirds klinisch psycholoog, Karen Borremans.

Wat is angst precies?

Karen: “Angst is eigenlijk een oer-emotie die onze voorouders heeft geholpen om te overleven en die ervoor heeft gezorgd dat de mens is kunnen blijven voortbestaan. In de oertijd lag de focus op jagen, verzamelen en overleven. De oermens was continu gespitst op potentieel gevaar in de omgeving, want dat lag altijd op de loer.

Angst zorgt ervoor dat ons stresssysteem wakker wordt zodat ons lichaam zich mentaal en fysiek klaarmaakt voor om te vechten of vluchten. Dat was in de oertijd nuttig wanneer we moesten vluchten voor een beer, maar tegenwoordig gaat het bij de ‘bedreigingen’ die we ervaren lang niet altijd meer om leven of dood. Toch reageert ons lichaam vaak nog wel zo.

De geest van de jager-verzamelaar was in feite een mechanisme dat de focus had om niet gedood te worden, en het lichaam klaar te maken voor gevaar wanneer dat op de loer lag.

Het is belangrijk dat de angst die we ervaren in verhouding staat tot de situatie. Angst mag ervoor zorgen dat we ons gedrag aanpassen, maar mag niet verlammend werken.”

Wat zijn de symptomen van angst?

“Het actief worden van het stresssysteem voelen we lichamelijk, denk aan kortademigheid, hoofdpijn, zweten, gespannen spieren. We merken het ook cognitief en gevoelsmatig: doordat we meer aandacht vestigen op datgene dat we als bedreigend ervaren, gaan we piekeren of bezorgt het ons een gevoel van onmacht. Tenslotte beïnvloedt het stresssysteem ook ons gedrag. We worden bijvoorbeeld extra prikkelbaar of krijgen problemen met slapen.”

Wat gebeurt er bij een angst- of paniekaanval?

“Soms wordt angst zo overheersend dat het tot een angstaanval kan leiden. Tijdens zo’n aanval word je overvallen door een verlammende bangheid, die vaak samengaat met hyperventilatie.

Tijdens een paniekaanval is het vaak moeilijk of zelfs onmogelijk om rationeel na te denken. Hyperventilatie zorgt voor een disbalans tussen zuurstof en koolstofdioxide in je bloed. Je lichaam is vooral gevoelig voor het uitademen van te veel koolzuurgas. Je bloed verliest aan zuurtegraad, waarna bepaalde bloedvaten, waaronder die naar de hersenen, vernauwen. Daardoor wordt de toevoer van bloed minder. Je krijgt dan onder andere een draaierig gevoel, wat in de meeste gevallen de paniek versterkt.”

Wat kan je het best doen bij een aanval van angst of paniek en hyperventilatie?

Vaak wordt om hyperventilatie te counteren in een zakje geademd, om de zuurstofbalans te herstellen. Dat kan helpen, al is de doeltreffendheid van ademhalingsoefeningen duidelijker bewezen. Een kalme buikademhaling kan helpen om terug tot rust te komen. Het is hierbij belangrijk om traag, maar niet te diep te ademen.

Omdat dit - wanneer je angstig bent - erg moeilijk is om op eigen houtje te doen, kan het helpen wanneer iemand je ademritme in het oog houdt. Hierbij kan de moonbird een erg handige tool zijn. Het kan je ademritme bepalen en helpen te kalmeren, bovendien kan je je op elk moment en op elke plek laten assisteren wanneer je er nood aan hebt.”

* Bron: Anxiety and Depression Association of America, 2020